Gelirlerin giderleri karşılama oranı: Son 20 yılın en düşüğü 2023 oldu; 2024’te daha da düşecek
“Yeni ekonomik model” sonrasında rasyonel zemine dönmeye çalışan Türkiye ekonomisi için 2023 yılı birçok önemli göstergede son 20 yılın en kötü dönemi oldu. Hükümetin beklentilerine göre 2024 daha da zor olabilir.
2023 yılında merkezi yönetim bütçesinin gelir gider oranı yüzde 78,7’ye geriledi. 2024 yılında ise %75,9’a gerileme bekleniyor. Bütçe açığının gayri safi yurt içi hasılaya (GSYİH) oranının 2023 yılında %5,4 olacağı öngörülüyor. Bu oranın 2024 yılında %6,4’e yükseleceği tahmin ediliyor.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (FFS) ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın (HMB) verilerine göre, AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılı sonunda merkezi yönetimde gelirin gidere oranı bütçe %66,4 oranında arttı. 2003 yılı sonu itibarıyla AK Parti hükümetinin hazırladığı ilk bütçede bu oran yüzde 71,5’e yükselmişti.
Bu oran 2004 yılında %80,8’e yükselerek önemli bir toparlanmanın başlangıcı oldu. 2009 yılındaki yüzde 80,3 dışında bu oran 2003 yılına kadar yüzde 85’in altına düşmedi.
2003 yılında gelir/maliyet oranı %78,7 idi. Bu oran 2004-2023 yıllarını kapsayan son 20 yılın en düşük değeri olarak kaydedildi.
2024 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’na göre merkezi yönetim bütçe gelirleri 8 trilyon 353 milyar 29 milyon 549 bin; Beklenen gider ise 11 bin milyar 7 milyar 879 milyon 53 bin lira.
Dolayısıyla gelirlerin giderlere oranı yüzde 75,9’a düşecek. Bu beklentinin ne ölçüde gerçekleşeceği yıl sonunda ortaya çıkacak.
Bütçe açığının GSYH’ye oranında rekor bekleniyor
2002 yılında yüzde 11,1 olan bütçe açığının GSYİH’ya oranı, 2003 yılından itibaren alınan tedbirlerle azalarak 2006 yılında yüzde 0,6’ya geriledi. Küresel krizin etkisi ise 2022’de %1’di.
2023 yılı verileri ise henüz resmi olarak netlik kazanmadı. Eylül 2023’te yayınlanan orta vadeli programda bu oranın yüzde 6,4 olması bekleniyordu. Başkan Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Maliye Kanunu görüşmeleri sırasında bu oranın yüzde 6’nın altında kalmasının beklendiğini söyledi.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) hesaplamalarına göre, OVP’nin 2023 yılı bütçe açığının GSYH’ye oranının yüzde 5,4 civarında olacağı öngörülüyor.
Cevdet Yılmaz, 2024 yılında bu oranın yüzde 6,4 olacağını tahmin ettiğini açıkladı.
GYSH 2023 29 Şubat Perşembe günü açıklanacak.
2024’te faiz giderleri artacak
Faiz giderlerinin 2024 yılında artması bekleniyor. Türkiye, 2003-2023 yılları arasında 563 milyar dolar faiz ödedi. 2023’te 28,4 milyar dolara ulaşan faiz ödemeleri, 2011’den bu yana en yüksek yıllık değerde ödeme oldu.
2023 yılında devletin topladığı 100 liranın 15 lirası faize gitti. 2024’te toplanan vergilerin en az 17 lirası faize gidecek.
